I škola sar sikljovibaski institucija, fundavni resin isila te edukuinel thaj te sikavel e sikljovnen, te kerel influenca ando lengoro barjaribe thaj te šunel lengere mangina. Odolese i škola sila obligacija te čhinavel thaj preventivikane te reaguinel kana ka haljon so nesavo čhavoro šaj te ačhavel o školuibe. O sikavne thaj e strukakere bučarne, majbut o pedagogija hem psihologija, trubula ko odova momenti te reagirinen, te haljilje so diso e čhavoreja nane šukar.
Akate trubula te kerenpe meres, kola ka čhiven e čhavore te sikljol, thaj te delpe lese žutipe ando procesi školuibaso, hem ponadari ando lesoro djivdipe. Isi jek numero taro sikljovne ando Pčinjakoro rotalimo, but droma na avena andi klasa, sose pere kherutnencar djana ando sezonakani buti amende ki Srbija, numa hem avrijal latarando azili. Akala familije but droma hem irinenape ki škola, numa pe naavibnaja ki škola o sikljovne našaldje baro klasakoro sikljovibe. Akale sikljovnenge trubula žutipe, te šaj kerelpe konpenzacija e našalde sikljovibasko.
O meres kola mothavdjepe sar šukar majbut kerenape e čhavorencar soj marginalizuime, kolenge kerdjape dopherdo sikljovibe. O rezultatija mothavenape kana kerelape buti jekhe sikljovneja ando procesi sikljovibasko. I resin akaleskiri si te haljovelpe thaj sigate te identifikuinenpeo sikljovne kola si ando pharipe, kolege kerelape intervencija te delpe žutipe sakone čhavorese pesonalnikane, kote avela dji nevi školakiri kultura.
Trubula te kerelpe nevo Akcionesko plani, kova astarela trin komponente. I angluni komponenta si, sigate te identifikuinelpe thaj te reaguinelpe, so astarela o aktivitetija thaj o intervencije ando niveli e školakoro, numa hem kethanutne aktivitetija e partnerencar andi komuna. Andi akija komponenta identifikuinenape o sikljovne kola si ando majbaro pharipe taro ikljovibe thaj olenge kerelape personalnikane meres žutipaske, ja te vakera jekhutnikane planija thaj prevencije ikljovibaske. Dujto komponenta akale planosko sio meres e prevencijakere thaj intervencijakere ando niveli e školako, kote rodelape te involvirinenpe o dada-daja, o meres thaj o aktivitetija kola si kerde vaš zuraribe thaj realizuibe o nevo modeli dopherde klasakoro. Akija dopherdi klasa haljovelape sar „phravdi“ fleksibilikano modeli, kova i škola dela sar olakoro, strukakoro organizuibee školakoro, ando konteksti trubuibasko e sikljovnengo. Trito komponenta akale planoskisi te zoralikerenpe o kapacitetija e školakere thaj aktivitengo kote kerelape nevi kultura e školaki, kote dolela e Timosko sikljovibe vaš i prevencija sikljovibaski andi škola, thaj o sikljovibe e sikavnengo.
Te šaj te haljova o efektija akale realizuibasko taro aktivitetija thaj e merego ando akava plani, kerde si indikatorija ikljovibaskere: onaavibe andi klasa, o rezultatija andi škola, čhavore kola našaldje o berš thaj okola so ikljilje. Akala indikatorija si kerde vaš e sikljovnengoro trubuibe, kote precizno ka dikhelpe thaj ka djanelpeo ikljovibe hem o tiknjaribe, kola si phandle e školaja.
E Akcionesko plani vaš i prevencija ikljovibasko e sikljovnengo kerela i škola, thaj ov dela žutipe e školake te kerel o krisija e fundavne sistemesko ando sikljovibe thaj edukuibe. („Sl. glasnik RS“, br. 88/2017 i 27/2018 – thaj aver krisija). Ando akava krisi te realizuinelpe o principija e sistemeskere taro sikljovibe thaj edukuibe, specijalnikani atencija delape: te tiknjarelpe o numero ikljovibasko taro sistemi sikljovibasko thaj edukacijako, majbut okolenge soj tari socijalnikani kategorija e manušengiri thaj kotar thana so nane barjarde, manušenge kola si invalidija thaj avere manušenge so isilen specifikuimo pharipe ando sikljovibe. Olenge delape zor te irinenpe ando sistemi sikljovibasko ando principija inkluzivikane sikljovibasko “(član 7). Palo akava kriso i škola sar institucija sila piri autonomija te anel barjaripnasko plani (član 50). O škole panda silen obligacija ando barjaripnakso plani te čhiven o meres te ikljolpe taro sikljovibe (član 26. Zakona o osnovnom obrazovanju i vaspitanju, „Sl. Glasnik 101/2017 i 27/2018“).
Akava akcionesko plani trubula te ovel kotor taro barjaripnasko plani e školako. I SWOT analiza ando e Akcionesko planikova žutinela andi procena: zoralipasko, bizoralipasko, šaipena thaj daravipena kola si phandle e školaja. O lačhipe taro identifikuibe o interna faktorija (zoralipaskere thaj bizoralipaskere) hem eksterna faktorija (šaipe thaj daravipe) kerena influenca andi škola, a palo odova kerelape analiza sar te kerelpe i strategija vaš lačharipe o problemija. O Akcionesko plani si kerdo taro specifikane resina, adjikerutne rezultatija thaj aktivitetija kola ka inplementirinen inportantna kompetencije.
Specifikuimi resin1: Te čhivelpe funkcionalnikano sistemi identifikacijako e sikljovnenge (EWIS) kola si ando pharipe taro ikljovibe thaj inplementiribe individualnikane merengo, prevencijengo thaj intervencijengo (ando butikeribe e lokalnone komunaja).
Adjikerutne rezultatija 1: Identifikuime sikljovne kola si ando problemi ikljovibasko (individualnikano plani prevencijako taro ikljovibe IPPO vaš deš sikljovne). Šukar thaj kontinuirimo funkcionišibe, dejba zuraribe e sikljovnenge, ando butikeribe e lokalnone komunaja.
Aktivitetija: Akceptiribe e akcionesko plani sar aneksi SRP, te pendjarenpee klasoske sikljovne e dromeja vaš identifikuibe e sikljovnengo. Identifikuibe e sikljovnengo kola si ando problemi ikljovibasko, te kerenpe planija e majbilačhe sikljovnenge, e tomoskekedina vaš realizuibe o planija – konsultacije e bučarnenca thaj revizija e planoskiri e sikljovnenge (palo trubuipe).
O igarutne thaj o akterija: O direktori, strukakere bučarne, o Timi vaš prevencija e sikljovnengo, o bučarne, e klasoske sikljovne.
Mothavdimaske rezultatija: O akceptirimo akcionesko plani, te pendjarenpe e klasoske sikljovne e dromeja identifikacijako, identifikuime sikljovne, te kerenpe jekhutnikane planija, ikerutne kedina tari revizija.
Evidencija palo aresipe e aktivijengo: Akceptirimo akcionesko plani, evidencija e sikljovnengi tari kedin, pherdo identifikacijako eksperimenti, kerde jekhutne planoja, dokumentija, fotosija, patrina, e patrin e avutne manušengi.
Specifikuime resina 2: Te kerenpe dopherde meres, thaj aktivitetija ando niveli e školako vaš i prevencija ikljovibaski, kote ka involvirinenpe e dada- daja, ando procesi ikljovibasko, te delpe lenge amalikano ikeripe, te realizuinelpe lenge nevo koncepti dopherde sikljovibasko.
Adjikerde rezultatija 2: Pobaro involviribe e dadengo, dajengo, ando djivdipe e školako-dadengo dajengo, kola angleder na sine ando školakere organija, kote ka oven animirime thaj involvirime ando lengere aktivitetija. Formirimo si amalikano timi, sa o sikljovne organizuinena dopherdo sikljovibe palo lačhardo modeli.
O aktivitetija: Te involvirinenpe o dada-daja, thaj o sikljovne taro marginalizuime grupe kolengere čhavore si majbut ando pharipe te ikljon taro školakere aktivitetija, te pendjaren o Savet roditelja thaj o Učenički parlament e projekteja, te organizuinenpe kedina thaj edukacijakere sikavipena e dadenge-dajenge thaj e sikljovnenge, te formirinelpe butikeribe e amalikane timosko, te kerelpe lafi e bučarnencar taro lačhakerdo koncepti e dophere sikljovibasko, thej te realizuinelpe o koncepti e dopherde sikljovibasko.
O igarutne thaj o akterija: O direktori, pedagogo, psihologo, o pedagogikane asistentija, o Timi vaš i prevencija ikljovibasko, e klasoske sikavne, daja-dada, hem o sikljovne.
Evaluacija: Dada-daja, sikljovne thaj sikavne, pendjarde si e akcione planoja thaj e resinenca. Polačhi komunikacija maškar dada-daja, o butikeribe maškar i škola thaj familjija. Pobaro numero involviribasko e dadengo-dijengo thaj e sikljovnengo, o realizuime aktivitetija. Sa o sikavne andi škola sikljilje te keren o koncepti e dopherde sikljovibasko.
O dokumentija taro aktivitetija: E školaki evidencija, fotosija, o kedina so ikerdjepe.
Specifikuime resina 3: Te barjarenpe o kapacitetija sa e bučarnengere andi škola vaš te haljoven, pendjaren thaj adekvatikane te reaguinen ando situacije e problemoskere taro ikljovibe.
Adjikerutne rezultatija 3: O bučarne andi škola djanena thaj pendjarena kana si o problemi taro ikljovibe, djanena kozom si bari i rola e školaki te čhinaven o ikljovibe e sikljovnengo.
Aktivitetija: O sikavne te djan ando seminarija kote ka sikljoven sar te čhinaven o ikljovibe e sikljovnengo – akreditirime seminarija thaj o kolege te vakeren pere eksperijence.
Mothavdimasko realizuibe: Ikerdo si sikljovibaskere kedina, thaj kolektiveskere kedina, vaš te kerenpe thaj realizuinepe o individualnikao sikljovibasko plani.
Mothavdimaske kerde aktivitetija: I patrin e aktivistengiri ando sikljovibe, patrina, dokumetntija, fotosija.
