E školaki bešinali nane numa than kote so sikljolape, othe pana ka le djandipe, than kote kerdjovena o emocije thaj o personaliteti e majternengoro. O čhavore nakhavena poro dive andi škola thaj ple kherutnencar, kote o kheruntne hem o sikavne silen majbari rola ando lengoro barjaribe. E čhavorenge trubula pozitivikano trujalipe, kote ando lačhipe ka keren pere školako butikeribe thaj ka sikljon taro socijalnikane abilitetija. Akalestar kozom si inportantno o čhavore andi škola hem e kherutnencar te oven šukar, hem o sikavne thaj o dada dijate haljoven e čhavorengere emocije, so te keren thaj sar te čhinaven o ikljovibe tari škola, vakerdjam e master psihologoja e Natalija Nisić.
Soske si inportantno o čhavore te haljovenpe lačhe andi škola thaj e familija?
Inportantno si odoleske so lengoro emocionalnikano haljovibe direkno khuvela ando lengoro sikljovibe, motiviribe thaj socijalnikano barjovipe. O pozitivikano trujalipe thaj o haljovibe kaj sijan arakhlo andi škola hem ki familija, anela polačhe rezultatija. Kana nanetu stresija hem anksiozitetija odova anela te ove kreativikane thaj te pačal ano peste. O lačho psihikano sastipe e sikljovnesko si inportantno vaš i prevencija e problemoski, sar soj o ikljovibe tari škola.
Kozom si inportantno o sikavne te djanen hem haljoven e čhavorengere bivakerde mangina?
O sikavne trubula te oven sar „detektori e emocijengere“. O čhavore but droma na djanen sar te mothaven odova so mangena lafencar, numa djanena so lengere sikavne šaj te haljoven kana si bahtale, bibahtale numa mangle. Podijekh drom numa jek vakeribe e čhavorejašaj te žutinel lese te nakhavel o pharipe. O sikavne pere egzampelncar šaj te mothaven sar šaj te igaren pere emocije, sar te nakhaven o konfliktija, thaj sar te ove empatično. Esavko djivdipasko djandipe si jekhutno sar kana djaneja matematika numa te vakere.
So ovela kana o sikavno nane ematikane?
Hem kana o sikavno nane empatično, ov trubula te dikhel save si e čhavorengere face, savo si olengoro mothavipe, andar lengere muja trubula te haljol soj olencar hem so nane šukar. Palo odova trubula te pučel e čhavore savo pharipe isile thaj te šunel so ka vakerel. Sar angluno keripe e sikavnesko si te šunel e sikljovne. O sikavne na ale ki škola numa te sikaven, ola si othe te den e čhavorenge hem zoraribe ando emocijonalnikano barjaribe. Kana o čhavore aven ko dijekh pharipe trubula šukar te šunalen thaj te haljovalen.
Save emocijencar o čhavore majbut arakhenape andi škola thaj e kherutnencar?
Majbut e čhavorendar andi škola haljovenape sar darutnikane hem hari anksioznikane kana isilentestija numa ramipe andi patrin ja kana pučela len vaš notake, numa nane sa o čhavore darutne. O sikavne hem o dada dija, kola si senzitivikane šaj te žutinen e čhavoren te nakhaven i dar. Inportantno si te oven empatikane e čhaorencar thaj te pučen: „Sar sijan avdije?“ Podijekh drom o čhavore pere emocije ka mothaven khelindo, ramipaja numa arteja. O sikavne trubula te dikhen hem te haljoven esavko mothavipe. Ando esavko mothavipe o sikavne hem o daja dada, trubula te mothaven e čhavorenge sar te nakhaven o pharipe te na avel dji ko inpulsivikano mothavipe e čhavorengo.
Sar o sikavne trubula te keren lafi e čhavorencar kola si ando pharipe te ikljon tari škola?
Trubula te oven epatikane, haljovnikane thaj adaptikane. Inportantno buti ando esavke situacije trubula te identifikuinelpe o problem ja o pharipe dji kaste alo o čhavoro. Sar dujto buti si komunikacija e čhavoreja, kote phravde kerelape lafi leja thaj delape žutipe, adjahar so haljovelape soj o pharipe, thaj sar o sikavno šaj te del poro žutipe. Ando esavke situacije o sikavno trubula te vakerel e dadeske dijake, kote kethane ka den zoraribe e čhavorese te nakhavel o problemi. Tej si o problemi but baro, o sikavno šaj te bičhavel e sikljovne ko psihologo, pedagogo ja averthe.Numa ko sa akava vakerdo o sikavno trubula e čhavoreske te del konstatno žutipe, sa dji kaj o problemi na nakhela. O sikavne si odola kola isilen inportantnikani rola ando akava procesi. Akate rodelape o sikavno te ovel piko pere sikljovnenge. Esavke butikeribaja šaj te kera i škola hem o manušibe te oven šukar e čhavorese kote ov ka haljolpe manglo thaj haljovdikane.
Sar trubula te kerelpe butikeribe maškar i škola thaj o dada dija e sikljovnesere kola si ando pharipe te ikljon kotar škola?
O involviribe e dadengo dijengo si inportantno kana kerenape o planija e sikljovnenge kola si ando pharipe te ikljon. Trubula te ovel amen ano godipe kaj o involviribe e dadengo dijengo si inportantno buti vaš e prevencijako taro ikljovibe, sose kana si o dada involvirime andi škola, avelape polokhe dji ko nesave informacije hem o čhavoro na ikljola taro sikljovibe. O involviribe e dadengo dijengo nane lokho, okole čhavengo so si ando pharipe. I komunikacija maškar lende si pobari kana nane šukar i buti e sikljovneja. Kana si lačhi i komunikacija e školaja hem e dadeja dijaja, but si polokhe te arakhen jekhipe ando vakeribe te alo dji ko problemi e sikljovneja, a odova anela hem lokhe te nakhaven o problemi.
Vakeren amenge jek šukar egzamlo e praksakoro kote čhinavdjen te ikljol o sikljovno?
Andi jekh maškaruni škola indentifikuimi si jekh čhaj koja na sine motivisimi te sikljol thaj te agorkerel pere školakere buča. Amen djandjam so oj nane motivisimi sikljovibase, numa i škola djandja so oj avela hem kotar čorori familija, kaj si lakere note bilačhe, so jek drom peli ko dujto berš, hem but divesa na ali ki škola thaj barjovena o numerija lakere na avibaskoro. I škola sigate ljelja opral peste, e sikavnese vakerdjape te dikhel e čhijako avibe ki škola, thaj kerdjape lafe e dadeja dijaja, te motivišinen pere čhija te avel ki škola. Maškar i škola hem o dad hem i daj, kerdjape kontrakti kote ka respektuinen o meres. O kontrakti andja šukar rezultatija, i čhaj naklja o berš, tiknilo o numero e naavibasko, thaj involvirindjape ando butikeribe ki sekcija teatroski.
O psihologo e školako sinele rola te anglikerel o sikavdo-edukuibasko butikeribe. O psihologo dendjazuraribe e sikavnenge ando lengoro butikeribe e čhavorencar, majbut te kerelpe o plani e čhavorenge, sar te realizuinenpe o metode sikljovibaske, te kerelpe lenge lačho trujalipe te sikljon, thaj lačhi komunikacija maškar lende. Ando butikeribe e dadeja dijaja, o psihologo kedindja o podatkija kola si inportantna te pendjaren e čhavore ando lesoro barjaribe. O psihologo dendja propozija e dajake dadese, dendja žutipe te zorjaren piri rola ando sikavdipasko-edukacijako djandipe. Ando butikeribe e psihologosko, ov dikhela o adaptiribe thaj dela zoraribe te nakhavel o pharipe. Involvirinela te haljol kole čhavorenge trubula zuraribe ando sikljovibasko-edukacijako realizuibe ando butikeribe. Dela zuraribe okole sikljovnenge kaske trubula individualnikano sikljovibasko plani, thaj okole sikljovnenge so si taro marginalizuime grupe.
